ឧកញ៉ាសុត្តន្តប្រីជា ឥន្ទ តែង
ជូលីហត្ថនមស្ការដាក់លើកេស តាងប្រទីបកោសុមប្រទុមទេស ចិត្តវិសេសអារព្ភបាទព្រះសាស្ដា ។ សឹងជាមោលីលោកទាំងត្រៃចក្រ ដូចកល់ហាក់ប្រទីបស្វាងទួទិសា កន្លងបាត់ស្ងាត់ទៅក្នុងអានា កាន់មហានិព្វានឋានសម្រាន្តរម្យ ។ មួយជនកជនីបង្កើតកេស ទាំងទិព្យទេពសព្វនិវេសស្ថានសួគ៌សម សូមចម្រើនវុឌ្ឍីសិរីរម្យ ចូរជួយឃុំកម្ចាត់កាត់អន្តរាយ ។ ខ្ញុំបាទហ្លួងជីវិតវោហារចែង ប្រែសុន្ធរពាក្យតែងហព្យភិប្រាយ ទុកទូន្មានស្ត្រីស្រីទាំងឡាយ តាមបរិយាយតម្រាប់ច្បាប់នារី ។ កំពង់ពេញពាលរូបតរុណរក្ស ចម្រើនសក្ដិកបលក្ខណ៍ជាស្ត្រី គួរប្រព្រឹត្តតាមយ៉ាងព្រហ្មចារី រក្សាកាយកុំបីឱ្យហ្មងសៅ ។
សេចក្ដីជួគួរជម្រុះពីរូបចេញ សេចក្ដីល្អគួរបំពេញឱ្យមាននៅ តាំងចរិតប្រព្រឹត្តឱ្យត្រង់ត្រូវ នឹងតវង្សពង្សផៅជាមង្គល ។ ស្ត្រីណាកើតក្នុងព្រះវង្សខ្ពស់ បម្រុងយសថ្នមកាយហ្មាយយកផល តោងស្ងួនចិត្តកុំចើកទៅតាមកល ទើបមិនពាល់ពាក្យតេះអ្នកដ៏ទៃ ។ ខ្លួនតរុណពេញជំទង់វង្សនារី ដូចមណីសូរ្យកាន្តមានតម្លៃ មែនបើបែរកប្រែកប្រេះកាលណានៃ ក៏ថយថ្លៃចុះថោករកលក់ក្រ ។ ឯតួទាបកុំទៅប្រឹងឱ្យខ្ពស់ប្រាណ មើលសន្ដានតាមសន្ដាប់បែរបអ្នកល្អ នឹងស្លៀកពាក់សំពត់អាវពណ៌ខ្មៅស តែងកាយក៏មើលកាយឱ្យហ្មត់ហ្មង ។ ការតែងតួសុភាពរៀបគាប់កល នរណាយល់គង់សរសើរថានួនល្អងចេះ តែងប្រាណត្រូវប្រមាណមិនមានឆ្គង ចុះទំនងមយុរមសមសណ្ឋាន ។
មែនរូបល្អសសមឧត្ដមសក្ដិ តែមិនចេះទុកដាក់ឱ្យសមប្រាណ គង់មិនស្ទុះកាយស្ទើតឆើតទៅបាន ខុសសណ្ឋានឥន្ទ្រីយ៍ឆវីវណ្ណ ។ ប្រការមួយទោះដើរដំណើរនាទ សន្សឹមយាសយាងបាទចរដោយជាន់ កុំបង់បោយផ្ងាហាត់ក្រពាត់ពន្ធ កុំបើកថន់បន្ថយថ្នក់ក្រោមផ្ចិត ។ កុំដើរក្រោយកាយយោគងោកខ្និកខ្នក់ កុំសិតសក់កណ្ដាលធ្លាមិនស្និត ឃើញភឿនមក៍កុំលលេងតាមចិត្ត មកស្ថានស្ថិតសឹមគិតប្រឹក្សាគ្នា ។ ឱ្យកំណត់កត់ចាំពាក្យណាគាប់ កុំបីត្រាប់ពាក្យពុតពោរពាលា កុំនិយាយឡោះឡេះកេះកៀវគ្នា កុំនាំពាលក្រៅក្នុងចេញចូលស្ថាន ។ ទីភូមិណាស្រីជួមិនគួរចរ ទៅអបអររាប់រក៍ជាសន្ដាន ទីភូមិណាប្រុសជុំកុំលលាន ធុរៈមានរកចាស់គេជូនទៅ ។
ចូររវាំងការណ៍កេរ្តិ៍កុំចេរចរ តាមផ្ទះពួកនិករសាច់ញាតិផៅ កុំឡើងផ្ទះញាតិមិត្រឥតគេហៅ តែត្រាច់ទៅញយៗគង់ថយសក្ដិ ។ នឹងអង្គុយឱ្យស្រគត់ស្រគំកាយ កាលនិយាយកុំលាយសើចរលាក់ កើតជាស្រីក្ដីខ្មាសមានច្រើនថ្នាក់ ចូរស្ងួនសក្ដិរក្សាការណ៍ក្ដីហ្មង ។ នយនេត្រកុំសង្កេតឱ្យកឺនណាស់ មើលតែច្បាស់យល់ជាក់ដាក់វិញហោង បើផ្លេកទៅយល់អស់កំលោះផង កុំមៀងហ្មងផ្អងផ្អៀងសម្លឹងគន់ ។ ឯនេត្រានាំអាត្មាឱ្យមួហ្មង ដូចទំនងណេះនាំឱ្យសម្ពន្ធ ពិតមិនពិតគេក៏ដិតចិត្តចៅលន់ ពាលជនប្រមាទមារយាទបាន ។ តែបើស្ដីស្រីនឹងប្រុសតែងប្រតិពទ្ធ មិនដែលណានឹងអត់ក្ដីរួមស្ថាន មែនបើស្មគ្រៗទុកតែក្នុងប្រាណ កុំស្មគ្រស្មានចេញក្រៅឱ្យគេយល់ ។
ដូចសាខាព្រឹក្សាត្រូវខ្យល់បោក រំជួយយោកក៏តែមែកមិនងេកគល់ ចូរតាំងចិត្តសណ្ឋិតកុំគិតខ្វល់ ទំនងកល់ចាមរីរក្សាកាយ ។ ខ្លួននួននាងដូចយ៉ាងផ្កាបទុម ទើបក្រពុំផុសជ្រែកវែកជលសាយ ទ្រង់សុគន្ធកេសរក្លិនខ្ចរខ្ចាយ មិនដែលណាយភូមិរីគ្លីលម្អង ។ គ្រាន់បានក្រេបរសជាតិរេណូផ្កា ឆ្អែតកាលណាក៏លាលាកចេញផ្គង មិននៅផ្គង់បម្រុងរសទៀតលង ដូចទំនងចិត្តប្រុសមិនខុសគ្នា ។ បើប្រុសណាប្រាថ្នាមករួមរក្ស ឱ្យស្គាល់ជាក់ជើងប្រុសនោះយ៉ាងណា វិស័យប្រុសច្រើនប្រាជ្ញប្រែសត្យា ដែលថាស្រឡាញ់ចៅតើម្ដេចមិញ ។ ចូរពិនិត្យគិតរំពឹងឱ្យដឹងន័យ កុំធ្វើតែចិត្តរហ័សក្រែងផ្ដាសវិញ យោកទៅមុខទុកឱ្យបែរងបទចេញ ឃើញចំណែញពេញចិត្តសូមចេញមុខ ។
ត្រចៀកឮកុំលុះលលើតាម សង្កត់កាមសង្កិនស្ដាប់ស័ព្ទទំនុក ល្មមនឹងគេចឬនឹងកែបំបែររមុខ ឬជាល្មមដាក់ទុកតួយ៉ាងណា ។ តោងគ្រិកក្រងហ្មងមើលឱ្យប្រាកដ កុំអាលជឿខ្យល់មាត់ប្រុសចរចា ឧបាយប្រើមេអណ្ដើកមានប្រាជ្ញា នាំសារិកាប្រឡោមលោមបំព្រាង ។ មេអណ្ដើកកុំទៅជឿជាបន្ទាត់ អណ្ដាតបត់ថ្ពូតភរលច្រើនយ៉ាង សរសើរតែពីមានបុណ្យកូនខុនណាង មកអួតអាងឱ្យតែលុះចុះចិន្ដា ។ តែគឺមោះមិនចំពោះដូចនិយាយ នឹងបែរកាយបៀតកើយទៅត្រង់ណា ដូចគេភរប្រាប់លាភស្រុកលង្កា មិនគួរយាត្រាតាមពាក្យគេប្រាប់ ។ ផ្លូវឆ្ងាយភ្នែកប្រៀបដូចភ្នែកងងឹត នឹងសង្កេតពិតមិនពិតតាមសូរសព្ទ គេនឹងនាំទៅស្លាប់ក៏ស្លាប់ឆាប់ នឹងជឿស្ដាប់មនុស្សនេះក៏ក្រសល់ ។
មេអណ្ដើកដូចខ្មោចបិសាចខូច តែគេបន់តិចតួចក៏ភា្លមដល់ យកអាសាប្រាថ្នាស៊ីកំណល់ មិនដឹងតែជឿក៏អស់ខ្លួន ។ ឯក្ដីជួតួឯងក៏ដឹងគ្រប់ ការនឹងគប់សេពមិត្រឱ្យធួន ពិគ្រោះស្ដាប់អាការឱ្យមាំមួន កុំអាលព្រមយ៉មខ្លួនចុះងាយៗ ។ មែនការរកស្វាមីនេះក្រណាស់ វាច្រើនផ្ដាសតែកញ្ឆាសុរាបាយ បើស្រ្តីណារួមត្រេកផ្ដេកផ្ដិតកាយ គង់អន្តរាយអាប់ចុនធនធានក្រោយ ។ ធម្មជាតិប្រុសខូចពូជពាលពិត វាច្រើនតែប្រព្រឹត្តទុកទោសឱ្យ សារពើកិច្ចការមិនចង់គយ បាន១រយបង់១ពាន់មិនគ្រាន់ចាយ ។ ពុំមានគិតជួញប្រែស្រែចម្ការ ចេះតែតែងអាត្មាដើរកែក្រាយ នាំភឿនផូងចូលរោងសុរាបាយ ជក់អាភៀនញៀនកាយទាល់អស់ប្រាណ ។
កាលបើអស់ធនធានគ្មានអ្វីកែ ក៏លើកយកសួនស្រែនៅភូមិស្ថាន ទៅបញ្ចាំឱ្យគេអន្តរធាន ចិត្តមិនមានអាណិតកូនប្រពន្ធ ។ លុះអស់ខ្លួនកើតក្លាយត្រាច់ប្រចុប ដើរលេងយប់គប់ភឿនគិតលួចប្លន់ លុះកម្មផ្ដល់អកុសលឱ្យគេទាន់ គេក៏ពន្ធចាប់ទៅជូននគរបាល ។ ឱ្យចុះក្ដីវាយខ្នងចងហាលថ្ងៃ កើតចង្រៃនៅគុកទុក្ខរំខាន ខ្លួនប្រពន្ធឯណាក៏ធនបាន គង់ចុះសានក្រុមទណ្ឌពន្ធករឯង ។ បែបយ៉ាងនេះមានច្រើនហើយអនង្គ ចូរខំប្រុងគំនិតគិតឱ្យវែង កុំឃើញតែរូបល្អស្រឡាញ់ឯង ដល់ក្រោយលិចគិតលែងឯណាបាន ។ ប្រុសខ្លះនោះតែងអង្គដើរចង់ស្រី ចងការខ្ចីប្រាក់គេមកតែងប្រាណ ឃើញកល្យាប្រាថ្នារក្សរួមស្ថាន ទើបអួតប្រាណថាខ្លួនអ្នកមានធំ ។
យកប្រាក់សូកមេអណ្ដើកអណ្ដាតជា ឱ្យមកស្ដីពណ៌នារឿងមនោរម្យ ឯងមិនដឹងក៏ស្មានថាមានធំ ក៏ជឿចុះចិត្តពុំមានសង្កា ។ ដល់ថ្ងៃម្ចាស់ប្រាក់គេមកដល់ ទារប្ដឹងផ្ដល់ទាល់លុះចុះអាជ្ញា ឯងប្រពន្ធក៏ពន្ធជាមួយគ្នា និងគេចរាងណារួចកំណួចជាប់ ។ មានប្រុសខ្លះខ្ជីខ្ជាខ្ជិលរកស៊ី ចង់បានតែនារីគេមានប្រាក់ស្រាប់ ស្អាងតែអង្គឱ្យតែប្រពន្ធផ្គាប់ លុះអស់ទ្រព្យគេចត្រឡប់មិនរាប់អាន ។ ប្រុសខ្លះនោះលុះល្បែងបៀប៉ោថូ ចិត្តម៉ៅមួលួចលេងឥតស្រាកស្រាន្ត សំពត់អាវផ្តិលថាសតុតោកពាន យកទៅទុយតាមរានរោងចំណាំ ។ តែកងចារសេមាដែលកូនពាក់ លួចស្រាយដាក់កាប៉ៅទៅបញ្ចាំ កូនប្រពន្ធក៏ធន់ទៅតាមកម្ម មុខក្រជាំទ្រាំបម្រើការគេទៅ ។
ហៃអនង្គនារីរូបចំណាប់ អញ្ជើញស្ដាប់បរិយាយយើងប្រដៅ ប្រុសឥឡូវច្រើនជួជាតិណាចៅ កុំចើកទៅរួមរក្សឱ្យធ្លាក់ប្រាណ ។ វិស័យប្រុសទុច្ចរិតចិត្តអ្នកលេង នាំឱ្យវង្វេងរំខាន ទោះមានប្រាក់ចាក់គរជាកោដិលាន គង់អន្ដរធានគ្មានសល់ដល់កូនចៅ ។ មានប្ដីខុសតុះគំនិតចិត្តស្ទើរបែក អង្គុយជូតតែទឹកភ្នែកអន់អួលក្ដៅ ស៊ូទ្រទ្រាំតាមកម្មចាំចិត្តនៅ នឹងបែរទៅកែខ្លួនក៏ចួនចាស់ ។ តែចិត្តមនុស្សនេះម្នះទៅរកខុស ម្ដេចមិនមើលទាបខ្ពស់ឱ្យជាក់ច្បាស់ ឃើញតែប្រុសក៏ព្រើលទៅផ្ដេសផ្ដាស ដល់ក្រក្រោយគិតក្រឡាស់សែនក្រក្រី ។ ជាស្ត្រីល្អកាលពេញក្រមុំ ចម្រើនសមសក្ដិយសព្រោះស្វាមី តែចាស់ចុះគិតលែងស្វែងរកថ្មី ក៏សាបសូន្យរាសីដូចត្បូងធារ ។
ល្អអាក្រក់តែគ្រានៅក្មេងគ្រាន់ ចុះមានប្ដីពីរបីក៏អស់ថ្លា នឹងត្រឡប់ក្មេងវិញបានកាលណា ផុតប្រាជ្ញានឹងគិតកែមានតែទុក្ខ ។ បើស្រីណាកបកេរ្តិ៍ឥរិយាគាប់ ទោះខាតទ្រព្យខាតធនចុនសព្វមុខ គង់មានគេសង្គ្រោះជួយដោះទុក្ខ ចម្រើនសុខរាសីសួស្ដីជា ។ ប្រៀបដូចមាសនព្វគុណកបរស្មី មានតម្លៃឥតបីនឹងពណ៌នា ថាបើតួជួចិត្តឥតឥរិយា នឹងដុសខាត់យ៉ាងណាមិនថ្លាបាន ។ ប្រៀបដូចមាសកាឡៃរស្មីអាប់ នឹងប្រដាប់កាយក៏មិនថ្កើងថ្កាន អ្នកត្រូវការតែងអង្គមិនចង់បាន លក់ដូរគ្មានកម្រៃថ្លៃថយថោក ។ ហេតុនោះនួនចូរស្ងួនរក្សាប្រាណ កុំឱ្យមានមន្ទិលមួហ្មងមក គួរមិនគួរគួរគិតឱ្យត្រូវច្រក កុំកាន់យកជាគាប់ប្រកកាយ ។
ចូរនៅក្នុងឱវាទញាតិវង្ស រក្សាទ្រង់តាមវង្សសែស្រឡាយ គួរពីសែកឯកឈ្មោះឮសុះសាយ កុំស្ទុះទៅតាមព្រះពាយគឺពាក្យប្រុស ។ ឯខ្យល់មាត់បុរសនេះខ្លាំងក្លា លោកតែងថាអណ្ដាតនេះដឹងរស ចូររវាំងកម្លាំងខ្យល់បុរស កុំឱ្យចូលជ្រាបអស់សារពាង្គកាយ ។ បើគេស្មគ្រឱ្យសូមដល់ម៉ែឪ កុំរត់ទៅដោយកាមតាមងាយៗ ដល់គេស្អប់ឯងត្រឡប់ជាមេម៉ាយ ឯកាកាយខ្មាសគេកឺនពេកពន់ ។ ខាងម៉ែឪក៏ក្រោធពិរោធខ្លាំង ចងវាយជេរដោយកម្លាំងទោសោលន់ ព្រោះកាច់មុខលោកខ្មាសអស់មហាជន មិនគិតគន់ស្រឡាញ់ប្រាណទើបបានទុក្ខ ។ បើប្រទះម៉ែឪចិត្តខ្លាំងក្រៃ ក៏លក់ភ្នៃឱ្យចៅប្ដីបរាមុខ បើប្រុសក្រកុំរកឡើយក្ដីសុខ ខ្លួនធ្វើល្មក់តោងលក់ខ្លួននាងឯង ។
នឹងបន្ទោសម៉ែឪឯណាបាន ព្រោះសន្ដានគិតខុសលុះដោយល្បែង ស្រឡាញ់ប្រុសចុះចោលម៉ែឪឯង មិនគិតក្រែងគុណលោកប៉ុនទាំងភ្នំ ។ លោកចិញ្ចឹមមកប៉ងនឹងឱ្យមាន គូបូរាណវេណីនឹងស៊ីនំ លុះកូនស្រីទូរយសខុសអារម្មណ៍ ទើបក្រៀមក្រំក្រោធកូនសូន្យគំនិត ។ បើកូនជាក៏មានមុខស្រងា ញាតិវង្សពង្សាក៏ថ្លាចិត្ត ទោះព្រៀនលាននៅនាស្ថានឆ្ងាយជិត ក៏មានចិត្តសរសើរនួនអនង្គ ។ ហៃនារីឆោមយង់ចូរប្រុងប្រាណ កុំលលានតាមចិត្តដែលគិតចង់ គិតទុកមុខម្ដាយអាពុកត្រកូលវង្ស រក្សាអង្គឱ្យគង់កេរ្តិ៍ម៉ែឪ ។ កាលទុំជោរគួរជម្រុះជ្រុះចាកទង កុំជ្រុះឆ្ងាយឱ្យរំលងពីដើមទៅ កុំដណ្ដើមទុំមុនឱ្យហ្មងសៅ យល់មិនត្រូវច្បាប់នារីពីបូរាណ ។
កុំគិតឡើយត្រង់គូគង់បានទេ ឧស្សាហ៍តែធ្វើការរកធនធាន សន្សំទ្រព្យសម្បត្តិឱ្យកើតមាន ទើបនឹងបានពឹងពំនាក់នៃអាត្មា ។ ទៅខ្សត់អ្វីប្ដីល្អនឹងតវង្ស គង់អ្នកល្អស្មើពង្សមកប្រាថ្នា ម៉ែឪរៀបទុកដាក់តាមធម្មតា មានសង្ហារាសីល្បីកេរ្តិ៍ឈ្មោះ ។ មួយការស្រីគប្បីរៀនឱ្យចេះ ជាចំណេះគ្រឿងរកចិញ្ចឹមពោះ ញាតិសន្ដានឆ្ងាយជិតតាំងចិត្តស្មោះ កុំកឈ្លោះឱ្យមោះជាសត្រូវ ។ អធ្យាស្រ័យអ្នកក្រៅហៅថាញាតិ ពឹងផ្ញើមាត្រក្រែមានធុរៈក្ដៅ ខ្ញុំកំដរយកស្ករលប្រើហៅ ខឹងជេរទៅហៅមកយកតែការ ។ រឿងចំអាបបង្អែមសែមសមហាត់ ឱ្យចេះចាត់តាមរឿងគ្រឿងអាហារ ចូលជំនុំមានរវល់មង្គលការ កាន់ភ្នាក់ងារអ្វីៗមានការផ្ចង់ ។
ចុះជំនុំឱ្យច្រឡំគេអ្នកល្អ ចៀមខ្លួនក្រកុំដំឡើងតម្កើងអង្គ គេឱ្យអ្វីប្រមាណយកឱ្យសមទ្រង់ កុំលោភលង់បង់លាភភាព្វនឹងអាប់ ។ ចូលធ្វើអ្វីគប្បីដណ្ដឹងសួរ ការមិនគួរខ្លួនក្រមុំកុំអាលចាប់ គេបង្គាប់សូមធ្វើតាមបង្គាប់ ចាប់ឱ្យជាប់តាមការអាសាគេ ។ បើចូលថាសរួមមួយនឹងអ្នកល្អ លូកសម្លអន្លក់នៅមុខមេ កុំលាលាមលោលូកទៅមុខគេ ប្រមាណតែល្មមស្រួលទទួលទាន ។ អ្វីឆ្ងាញ់នៅឆ្ងាយកាយមិនដល់ កុំរវល់លូកឱ្យគេថាបាន ឆ្ងាញ់មិនឆ្ងាញ់នៅមុខខ្លួនប៉ុន្មាន ទទួលទានគ្មាននិន្ទាជាសួស្ដី ។ ជានារីតែងរៀនកិច្ចដាក់ទុក ការរកស៊ីចុកដេកដើរធ្វើអ្វីៗ មើល ប្រមាណតាមស្ថានខ្លួនជាស្រី ជាតិស្ត្រីស្រីក្រមុំធំឥរិយា ។
មែនតែធ្វើការអ្វីខំឱ្យស្រេច កុំភ្លាំងភ្លេចគេចចោលទៅឯណា រវាំងតែកិច្ចការនៃអាត្មា កុំខ្ជីខ្ជាគប់ភឿនលឿនពឿនទៅ ។ បើនឿយណាស់ប្រាស់ដេកទៅជាវិញ កុំចូលចេញឥតការយល់មិនត្រូវ អ្វីឆោឡោឡើងកុំផ្អើលទៅ ស្ដាប់ឱ្យជាក់រាក់ជ្រៅសូមសួរគ្នា ។ រវាងមើលទីស្ថានរបស់ទ្រព្យ គន់ឱ្យសព្វនេះនោះនៅត្រង់ណា ឃើញខាតចុះគួរឱ្យបំពេញរ៉ា របស់ណាគួរចំណាយឱ្យចាយចេញ ។ មាន ១ ស្លឹងប្រឹងប្រចុបឱ្យគ្រប់បាទ កុំឱ្យខាតដោយការមិនគួរទិញ បើធ្វើតិចស៊ីតិចគិតឱ្យពេញ កុំចាយចេញលើសកំណត់ខ្សត់នឹងដល់ ។ មិនគួរទិញកុំទៅទិញបុលគេមក មើលលៃលកល្មមតែមួយគ្រារវល់ បើម៉ែឪចាស់ជរារោគាដល់ ខំខ្វាយខ្វល់ប្រតិបត្តិលោកទាំងទ្វី ។
ព្រោះជនកជនទីរាប់អាន បង្កើតប្រាណបានធំដឹងសេចក្ដី ថ្នមបបក់បញ្ចុកបាយចំណី ប៉ងនឹងពឹងកូនស្រីជាត្រីមុខ ។ បើនួនជាមានចិត្តឧបត្ថម្ភ កុសលនាំជួយឱ្យបានក្ដីសុខ នឹងប្រាកដកេរ្តិ៍ឈ្មោះឮសុះស្រុក ដារាបលុះឆ្ពោះមុខកាន់ពិមាន ។ ទេពសោឡសទាំងអស់សឹងសាទរ ចម្រើនពរបរិបូរណ៍សុខក្សេមក្សាន្ត ប្រកបយសខ្ពស់ល្អតវង្សវ៉ាន ព្រោះដែលបានប្រតិបត្តិម៉ែឪល្អ ។ មែនស្រីណាឫស្សាធ្វើទុច្ចរិត ពុំមានគិតគុណលោកចិញ្ចឹមមក៍ ឃើញម៉ែឪដល់នៅសេចក្ដីក្រ មិនតបតគុណលោកប៉ុនកេសី ។ គិតខ្មាសគេក្រែងមានគេសួរថា នេះមាតាបិតាខ្លួនឬអ្វី តែបន្លប់លុបគុណបុព្វការី បដិសេធបិទសេចក្ដីដទៃផ្ដាស ។
យកឪម្ដាយខ្លួនជាខ្ញុំឯង ស្ដីគំហកស្ដីកំហែងមិនក្រែងចាស់ ប្រើរែកទូលតាមក្រោយមិនមានខ្មាស តាំងប្រើប្រាស់សព្វទិនមិនបូជា ។ ស្រីយ៉ាងនេះតែរលត់ផុតជីវី គង់មិនរួចឡើយអំពីជាតិនិរយា មិនឃើញសែងសុរិយ័នព្រះចន្ទ្រា នៅសោយទុក្ខវេទនាក្នុងអវិចី ។ បើរស់នៅជាមនុស្សយើងនេះណា ហ្វូងទេព្ដានឹងផ្ដាសាប្រក្រតី ឱ្យតោកយ៉ាកលំបាកកើតអប្រិយ លើសលែងក្ដីដែលធ្វើឱ្យលោកក្ដៅ ។ ទោះជាមានធនធានទ្រព្យទាំងឡាយ គង់អន្តរាយខ្ចាយពាសវិនាសទៅ កើតចោរភ័យអគ្គីភ័យមកសត្រូវ ព្រោះចិត្តខ្មៅទុច្ចរិតគិតនេរគុណ ។ ស្រីយ៉ាងនេះប្រុសកុំនែបអែបរួមរក្ស នឹងថយសក្ដិយសសាបលាភខាតទុន ត្រឹមតែម៉ែឪវាគ្មានការណ្យ នេរគុណមិនមានគិតអនិច្ចា ។
ស្រីមិនល្អគួរកុំគប់សម្ភពជិត យកជាមិនឱ្យហ្មងដល់អាត្មា គួរចៀសវាងឱ្យឆ្ងាយចេញពីវា ស្វែងរកគ្នាចិត្តបុណ្យដឹងគុណគាប់ ។ ចូរទូន្មានចិត្តខ្លួនឱ្យស្លូតត្រង់ រក្សាវង្សជាក្រមុំតាមក្រមច្បាប់ កុំមួម៉ៅទៅដោយការសាប់ច្បាប់ មើលសណ្ដាប់អ្នកល្អតវង្សវ៉ាន ។ កុំធ្វើក្រៅច្បាប់ស្រីឱ្យស្ដីខុស ស្រឡាញ់ប្រុសក្រៅចិត្តម៉ែឪប្រាណ កាត់ប្រយោជន៍សាលោហិតមិត្រសន្ដាន ឱ្យលោកបានទុកទោសក្នុងលោកីយ៍ ។ ប្រុសជួជាតិញាតិស្អប់បំបែរកចេញ ទៅស្រឡាញ់រត់តាមយកជាប្ដី ជំរត់គ្នាទៅឡើងលោកមន្ត្រី តជាក្ដីនឹងម៉ែឪនៃប្រាណ ។ ម៉ែឪសោតក្រោធសល់ទាល់គំនិត មិនដឹងគិតនឹងកែការនោះបាន នាំគ្នាយំក្រំចិត្តអាណិតប្រាណ ព្រោះកូនគ្មានអៀនខ្មាសផ្ដាសខុសផ្លូវ ។
លេបក៏ស្លាក់ខ្ជាក់ក៏ស្លែងលែងមិនបាន នឹងគិតអានការអៀនគ្មានផ្លូវទៅ ខ្លះមិនដឹងគេក៏សួរដល់ម៉ែឪ ថានាងនោះកូនចៅអ្នកណាហា ។ ខ្លះដែលស្គាល់គេក៏ប្រាប់គ្នាសាយសុស ថានាងនោះកូនអ្នកនោះឮគេថា រត់តាមប្រុសឈ្មោះដូច្នោះខុសពង្សា អនិច្ចាម៉ែឪនៅមិនបានសុខ ។ ខ្មាសអើយសែនខ្មាសគេពេកក្រៃ កូនចង្រៃអប្បលក្ខណ៍បំបាក់មុខ មិនអាណិតចិត្តម្ដាយអាពុក បំណាច់ថ្នាមក៍តាំងទុកតាងនេត្រា ។ នែអនង្គនារីរូបប្រសើរ នាងកុំដើរផ្លូវខុសណានួនណា ចូរតាំងចិត្តឱ្យសណ្ឋិតដោយឥរិយា ការណ៍កេរ្តិ៍ពង្សាថានន្តរ ។ កើតជាស្រីគ្មានអ្វីសងគុណម៉ែ រក្សាតែកេរ្តិ៍លោកឱ្យថាវរ ស្មើសងគុណលោកពឧទរ ប្រកដឮនាមករខ្ចរខ្ចាយទៅ ។
ចូរស្ងួនចិត្តគិតកាយជាក្រមុម កុំនិយមឱ្យខុសពីម៉ែឪ ស្ងួនរក្សាចរិតឱ្យត្រង់ត្រូវ តម្កល់នៅក្នុងពាក្យឱវាទទាន ។ ទោះប្រាស្រ័យចរចានរណានោះ កុំពោលពាក្យត្រគោះឱ្យមោះមាន មិនគួរស្ដីអញមឹងឱ្យខឹងខាន ពាក្យតិរច្ឆានកុំថ្លែងសម្ដែងចេញ ។ ឬនឹងរៀនផ្លូវឈ្មួញជួញលក់ដូរ ស្ដីឱ្យគួរពោលពាក្យជា ទើបលក់ធូរទិញងាយបានចំណេញ ព្រោះគេពេញចិត្តចាប់ដោយវាចា ។ ជាមនុស្សនេះនឹងសម្គាល់ត្រឹមខ្យល់មាត់ ការមានខ្សត់កើតយសព្រោះជីវ្ហា បើពាក្យល្អកពីរោះចេញកាលណា គេមេត្តារាប់អានបានលាភលន់ ។ ទោះប្រុសណាមកប៉ងបំណងចង់ កុំពីរោធក្រោធបង្កើតអាក់អន់ កាលមិនស្នេហ៍ក៏កុំតែពាក្យពន្ធ វានឹងបណ្ដោយជាន់ព្រោះធ្លាប់ស្និត ។
ឯជាតិប្រុសទោះជាព្រើលមិនមើលឋាន បើស្រីព្រមល្មមប្រាណទើបហានជិត បើស្រីរ៉ាទំពារឹងនឹងនៅនិត្យ មិនហានជិតចូលស្នេហ៍ទេអង្គ ។ ទឹកនឹងហូរៗតាមប្រឡាយជីក ផ្កានឹងរីកៗតាមសែងសូរិយង់ ព្រះពាយផាត់គន្ធរភមរត្រង់ ប្រុសអាចចង់ព្រោះស្រីចើកបើកអាការ ។ ហេតុនោះនួនចូរស្ងួនរក្សាប្រាណ កុំឱ្យមានហ្មងសៅផ្លូវឱចារ កាត់តម្រាយប្រឡាយប្រុសប្រើអាការ កុំស្និតស្នាលដោយសារការមិនត្រូវ ។ ពាក្យសម្ដីស្ដីតាមការដែលមាន និយាយបានមិនហាមទេឆោមឆ្លៅ ហាមតែកេរ្តិ៍ឥរិយាការមិនត្រូវ បង្ហាញផ្លូវឱ្យប្រុសខុសវេណី ។ ច្បាប់លោកហាមគួរតាមច្បាប់លោកហាម កុំមួតាមកាមរាគរោលឥន្ទ្រិយ គិតឱ្យត្រូវតម្រាប់ច្បាប់នារី ប្រកបការរកស៊ីតាមធម្មតា ។
មួការដេកដើរឈរអង្គុយក្ដី ចូររវាំងកាយស្រីតាមឥរិយា កុំបន្ទាន់រាន់ដើរភ្លែតភ្លាត់ថា មែនបើភ្លាត់បាទាដួលខ្មាសគេ ។ ឃើញអ្នកចាស់ឬអ្នកធំប្រជុំខាង កុំគ្រវាសដៃកាងបំបែររេ ចូរឱនតូចរទៅសូមផ្លូវគេ ឱ្យគេអត់ទោសមេសូមយាត្រា ។ មួយបើទៅផ្ទះគេដោយមានកិច្ច តែសូរេចធូរៈឆាប់ម្នីម្នា កុំនៅយូរក្រែងគេជិនកើតនិន្ទា សេចក្ដីចួបប្រចក្សជាមានដល់កាយ ។ បើអង្គុយចូររវាំងសំពត់ស្លៀក នឹងស្បៃកៀកចោមពុងសំយុងជាយ មើលសម្រួលឱ្យស្រួលលំនាំកាយ យាមសាបាយនឹងសើចៗ ឱ្យគួរ ។ ប្រើសន្សឹមញញឹមត្រឹមតែភក្ដ្រ កុំសើចហ៊ោសូរលាក់ឱ្យលាន់សូរ កុំឆ្ការដៃឆ្ការជើងឡើងអំប្បូរ ពាក្យមិនគាប់ពេលមិនគួរឱ្យឮឆ្ងាយ ។
នឹងតែតួក៏កុំមួតែការតែង នឹងលាបព្រេងក៏កុំលាបឱ្យហូរខ្ចាយ នឹងលាបម្សៅក៏កុំលាបឱ្យលឿងកាយ គេនឹងសើចឡកឡាយដល់ឆោមឆ្លៅ ។ កាលយាមត្រុតសង្ក្រាន្តមានការហ្លួង តែងឱ្យសំតាមក្រសួងស្មើពង្សផៅ លុះអស់ខែត្រទេសកាលធ្វើការទៅ កុំមួនៅតែងតួអស់ខួបខែ ។ ខ្លួនអ្នកក្រត្រូវពិនិត្យគិតរកស៊ី តាមវេណីត្រកូលវង្សឪម៉ែ ដាំដំណាំដូងស្លាចម្ការស្រែ ឧស្សាហ៍ថែមើលស្មៅជ្រួយដាក់ជី ។ រៀនវិជ្ជាឱ្យចេះជាគ្រូគេ ទើបទំនេរមិនសូវនឿយឥន្ទ្រិយ ចេះស្ទើៗធ្វើមិនស្ទាត់ហត់តិមធី ជានារីមិនចេះអ្វីប្ដីនឿយឯង ។ មានខ្ញុំស្រីខ្ញុំប្រុសប្រើសប្បាយ ខ្លួនជានាយល្ងង់ការវាមិនក្រែង ចេះជាជាងមិនព្រួយទៅរែកសែង ការផងឯងត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ ។
មានមាសប្រាក់ដាក់ទុកសម្រាប់កាយ កុំចែកចាយឱ្យគេអួតថាមានប្រាក់ ការគួរចាយឱ្យចាយបម្រុងសក្ដិ ស្រងាភក្រ្តព្រោះប្រាក់តាំងជាមុន ។ កុំកកាញ់កំណាញ់ក្រៅតម្រា កុំសទ្ធាធ្វើបុណ្យយល់ដោយមុខ កុំអាងប្រាក់ចាក់ចាយរាយស៊ុកគ្រលុក ចាយមើលមុខទុកមើលក្រោយការណ៍ គ្រាក្រ ។ ជាស្ត្រីភ្នាក់ងារចំណែកផ្ទះ មើលជម្រះបោសច្រាសតាំងឱ្យល្អ ទាំងផ្ទះបាយឧសទឹកស្រូវអង្ករ គ្រឿងដាំស្លថែទាំឱ្យមាំមួន ។ អ្វីរាយរើសទុកតាមកន្លែង អ្វីបាត់ខំស្វែងរកឱ្យធួន ដល់ត្រូវការមានស្រាប់សម្រាប់ខ្លួន មិនលំបាកយ៉ាកនួនណានួនណា ។ មួយសោតយប់និន្ទ្រាវេលាដេក ចូលដំណេកបោសច្រាសទីនិទ្រា អុជទៀនធូបប្រណម្យផ្គុំបូជា ក្រាបវន្ទារំឭកគុណព្រះរតន៍ត្រៃ ។
បីដងស្រេចសន្សឹមនិទ្រាទៅ ទើបកើតនៅវិបុលមង្គលជ័យ ពេលនឹងក្រោកៗ មុនអរុណខៃ កុំដេកហួសដល់ថ្ងៃចង្រៃខ្លួន ។ ក្រោកចេញយកទឹកទន់លុបភក្រ្ត សម្អាងខ្លួននួនអ្នកឱ្យសមសួន ប្រកបការបណ្ដាមានរបស់ខ្លួន មើលថែធួនក្នុងក្រៅតាមក្រឹត្យស្រី ។ កុំប្រមាទសង្ខារអាត្មាក្មេង ប្រកបលេងដោយល្បែងពុំជួក្ដី អំពើពាលនាំពៅឱ្យអប្រិយ ការលោកីយ៍ច្រៀងរាំនាំវង្វេង ។ កុំគប់ស្រីសាមាន្យសន្ដានជួ ដែលតែងតែខុសចរិតចិត្តអ្នកលេង តែសូរិយាទន់ៗចេញទន្ទេង តាំងសម្ដែងក្លែងឱ្យប្រុសយល់ឡែបខាយ ។ តែព្រឹកព្រាងស្អាងស្អិតសិតសយសក់ ឆ្លុះកញ្ចក់រយដងហ្មងតែកាយ ត្រង់កិច្ចការរកស៊ីនឿយណាយ ដើរកែក្រាយគប់ភឿនពាលដូចគ្នា ។
តែឮសព្ទសូរស្គរឬគងឃ្មោះ ក៏ត្រាច់ដើរសើបស្ទុះសួរគេថា ថ្ងៃនេះតើមានល្ខោនរាំភូមិណា លុះដឹងថារាំឯណុះស្ទុះលឡើ ។ ចូលជ្រកជ្រៀតបៀតបុ្រសត្រដុះប្រាណ នឹងដូចប្លុងកម្មដ្ឋានគ្មានកម្រើក ប្រុសលលាមលូកផ្ដិតដោយចិត្តចើក ល្ខោនលើកវ៉ារាំនាំគ្នាទៅ ។ ទាល់ខុសខ្មោចកេរ្តិ៍អាសោចឮសុះស្រុក ម្ដាយអាពុកដាក់មុខទុកផ្សាក្ដៅ អប្បទាំងអង្គអប្បទាំងវង្សពូជពង្សផៅ ព្រោះមិនត្រូវច្បាប់បុរាណបាននិន្ទា ។ ខ្លះស្រឡាញ់អ្នកលេងចេះច្រៀងត តែឮឡឡើងតាំងរៀបបារីស្លា ប្រស់ទឹកអប់ធុំត្រឡប់ទាំងកាយា បបួលភឿនយាត្រាទាំងរាត្រី ។ ចូលទៅស្ដាប់ចិត្តមិនចាប់ទំនុកច្រៀង អង្គុយមៀងមើលប្រុសដែលបេតី ប្របៀតក្រោយលួចឱ្យស្លាបារី ប្រុសបានទីនាំលីលាចូលស្ដុក ។
លលើទៅឥតខ្មាសផ្ដាសវង្វេង ដូចដំរីចុះប្រេងគ្រលែងភ្លុក ហ្មខ្វានកាប់សាប់សិរបំបែរមុខ មិនរារុកចាក់រាងវាងចូលរោង ។ ញាតិសន្ដានដាស់តឿនឱ្យនឹងន ត្រឡប់ខឹងតបតកែប៉ផូង ជេរគេឯងថាក្លែងជាស្រីរោង ឆ្ការដៃព្រោងកែខ្លួនថានួនជា ។ កោតហ្ន៎នួនចោលក្បួនសុភាសិត មិនប្រព្រឹត្តតាមពង្សវង្សមេបា ទៅស្រឡាញ់អ្នកលេងតែងកាយា នាំផឹកស្រាជក់អាភៀនញៀនអស់ប្រាណ ។ ខ្លះស្រឡាញ់ប្ដីគេៗមានប្រាក់ លួចលាក់ស្មគ្រស្មោះចិត្តមិនគិតស្មាន ប្រពន្ធគេៗ ដឹងខឹងរំខាន ខ្លួនទៅបានក៏បានជាចុងគេ ។ មែនប្រទះប្រពន្ធដើមឆ្នើមប្រចណ្ឌ ខឹងកួចកាន់ចងអាឃាតបញ្ចោរជេរ ខ្លួនជាចុងប្រុងចុះនៅក្រោមគេ សុខគ្មានទេមេអើយកុំសង្ស័យ ។
ខំផ្គាប់គេយកចិត្តស្បិតគេគាប់ គុណត្រឡប់ទៅជាទោសទាំងយប់ថ្ងៃ កោតចិត្តកនិដ្ឋាពេញចង្រៃ យកប្ដីគេខុសនិស្ស័យបានក្ដីក្ដៅ ។ ស្ដាយអឺយស្ដាយរូបរាងពិសី មិនគួរបីយកប្ដីឱ្យហ្មងសៅ ញាតិសន្ដានបងប្អូនស្ដីប្រដៅ មិនតាមវង្សពង្សផៅទើបសៅហ្មង ។ យកប្ដីគេឱ្យគេជេរបរាមុខ កំលោះគេពេញស្រុកម្ដេចមិនចង គេទំនេរតាមតែចិត្តនួនល្អង នឹងបែរខ្នងឬបែរមុខតាមសុខចិត្ត ។ នេះកម្មអ្វីទៅបានឯប្ដីគេ ឱ្យគេជេរដៀលប្រាណគ្មានអាណិត ព្រោះនួននាងឆោតឆៅខ្លៅមិនគិត ទៅជឿចិត្តប្រុសប្រឡាមលោមឱ្យលង់ ។ ស្រីពួកនេះគ្មានចម្រើនទេឆោមឆៅ ស្រីណាឆៅឆោតទៅក៏អស់ទ្រង់ ឯនារីទើបតែពេញជំទង់ កុំត្រាប់យកអង្គឱ្យអប្រិយ ។
សុភាសិតយើងតែងទុកទូន្មាន ខំរើសយកទុកប្រាណជាច្បាប់ស្រី ទាញយកតួស្រីជួមកស្រដី ជាទីតឿនស្មារតីស្រីរាល់គ្នា ។ មានស្រីខ្លះក្លាហានមិនមានកេរ្តិ៍ គប់ប្រុសពីរតាមអំពើចិត្តពាលា រងឯណោះរាប់ឯណេះមិនចេះរា ប្រុសដឹងគ្នាកើតសម្លាប់កាប់គ្នាឯង ។ ទាល់លុះនៅព្រះរាជអាជ្ញាហ្លួង ត្រូវគេខួងផួងកច្រវាក់វែង ឱ្យឡើងលើឈើអណ្ដាតគេដោតខ្វែង បីថ្ងៃតែងស្លៀកសំណាញ់សៀតផ្កាច្បា ។ ដើរអាក្រោសឮសុះទៅទាំងស្រុក ស្រមូញមុខកើតទុក្ខអនេកណា សែនខ្មាសសល់ទាស់តួគួរអនិច្ចា ព្រោះប្រាថ្នាប្រុសពីរស៊ីមិនឈប់ ។ មានស្រីខ្លះលុះល្បែងលែងបៀប៉ោ ប្រុសចោមឆោលេងភ្នាល់ទាល់ព្រលប់ ចាញ់អស់ប្រាក់គ្មានចាក់ក៏ពុំឈប់ ដល់ពេលយប់យកទ្រព្យលក់ឱ្យចិន ។
មួយតម្លឹងពីរតម្លឹងក៏ព្រមស្មគ្រ ឱ្យតែខាងបានប្រាក់ចាក់ប៉ោសិន នួនមិនមានរើសមុខថាយួនចិន សម្ដែងក្បិនចុះក្បួនអ្នកស៊ីធ ។ ឱអនិច្ចានារីរូបស្រស់ល្ហាវ កំពុងសាវទើបពកពន្លកល្អ មិនរក្សាឥរិយាឱ្យនឹងន៎ នឹងបានតវង្សវែងអង្វែងទៅ ។ នេះបង្ខំកាប់លក់កំពុងពក ចុះថ្លៃថោកក៏យកឱ្យអាស្រូវ កោតហ្ន៎គេម្ដេចគេដើរខុសផ្លូវ ត្រដរទៅទាល់លុះចុះរោងវែង ។ នឹងពឹងញាតិគេក៏ស្អប់មិនរាប់អាន ព្រោះសន្ដានគិតខុសសុះដោយល្បែង គេបានហាមខ្លួនមិនតាមត្រឡប់ក្លែង ថាគេព្យាបាទឯងមិនឱ្យបាន ។ ដល់ធ្លាក់ខ្លួននួនក្លាយជាខ្ញុំគេ នឹងបែររេរកញាតិជួយប្រោសប្រាណ ញាតិឯណានីមួយនឹងជួយបាន សំបុត្រសានឡើងជារៀល៣០០បាទ ។
មុខក្រជាំខំបម្រើការប្រាក់គេ ខ្ជិលគេជេរវាយទៅតាមមារយាទ ទោសទាំងនេះព្រោះចៅមិនតាមញាតិ គិតប្រមាទល្បែងភ្នាល់ដល់វេទនា ។ ប្រុសអ្នកល្អកាលណានឹងក្លាហាន មករួមស្ថានយកចៅជាភរិយា មានតែពួកអ្នកលេងល្បែងដូចគ្នា នោះទើបវាយកចៅទៅតាមកម្ម ។ មានស្រីខ្លះឆ្លាសឆ្លៀវកៀវចង់ប្រុស ដែលមានយសខ្ពស់សក្ដិដ៏មួនមាំ ស្វែងរៀនស្នេហ៍ឡែកលដាក់ប្រចាំ សាំទាំងថ្នាំយ៉ាបឿបានដូចប៉ង ។ ប្រុសក៏លង់វង្វេងស្រឡាញ់ខ្លាំង វាក៏តាំងតែងខ្លួនឱ្យនួនល្អង បង្កាច់ប្រុសឱ្យលុះក្នុងចំណង ចាំចិត្តចងចុះអំណាចខ្លាចវាខ្លប ។ វាក៏លួចលាក់ប្រាក់ចាយតាមចិត្ត លេងបាំងផ្លិតទល់មុខគ្នារហប បួនប្រាំដងម្ដងៗផ្ទេរពីដប ទាល់តែក្របធ្លាក់ក្រត្រដរទៅ ។
ខ្សែចង្វារចារកន្ទ្រុមកងអង្កាំ ក៏លួចយកទៅបញ្ចាំគ្មានសល់នៅ លេងគ្រឿងយសទាល់តែអស់ពីទូទៅ ប្ដីមិននៅក៏ចាយជាតិឱ្យគេ ។ ប្ដីត្រឡប់ដឹងសព្វជាអស់ធន ទោះខឹងនឹងប្រពន្ធមិនហ៊ានជេរ ក្រែងវាលែងឯងខានមិនបានស្នេហ៍ ក៏ខំតែបាំងបិទយកចិត្តវា ។ បងប្អូនដឹងគេក៏ខឹងទៅប្រាយប្រាប់ ចៅប្ដីនោះមិនជឿស្ដាប់ពាក្យគេថា ត្រឡប់ខឹងនឹងពួកញាតិការ ទាល់តែធ្លាក់សក្ដានិច្ចាខ្លួន ។ ឱអាណិតមនុស្សប្រុសមកលុះលង់ ឱ្យមាតុគ្រាមគ្របអង្គមិនគង់ក្បួន អស់សម្បត្តិមាសប្រាក់ធ្លាក់ទាំងខ្លួន វាមានប្រុសដល់បីបួនក៏បិទទៅ ។ កើតទាំងនេះក៏ព្រោះភ្លើងរាគរោល មិនកញ្ជ្រោលដោលចេញសម្ងំនៅ ទាល់តែឱ្យវារោលរលាកក្ដៅ ក៏ស៊ូទៅតាមកម្មចាំចិត្តស្នេហ៍ ។
ខាងវាសោយចេះតែសាងសំអាងអង្គ ឱ្យប្រុសលង់ក្នុងកាមតាមតែបែរ គប់សាហាយប្ដីដឹងក៏ប្រឹងកែ ស៊ូស្បថស្បែឱ្យប្ដីចុះជឿចិត្ត ។ ស្លាបារីផ្គាប់ប្ដីពេញប្រអប់ ប្ដីក៏សព្វគាប់ចិត្តរឹងស្នាលស្និទ្ធ ស្មានប្រពន្ធស្មគ្រស្មោះអស់ពីចិត្ត តែងងឹតវាងងល់ដល់សាហាយ ។ ផ្គង់ទាំងពីរមិនឱ្យប្រុសសន្ធិះ ផ្គាប់ឯណោះផ្គង់ឯនេះបានសប្បាយ មាយានេះប្រុសមិនដឹងក្នុងឡែបខាយ តាំងចិត្តហ្មាយថាប្រពន្ធខ្លួនស្លូតត្រង់ ។ ទោះគេប្រាប់ក៏មិនស្ដាប់ជឿស្ដែង ព្រោះឃើញវាផ្គាប់ឯងនោះពេញវង្ស មិនសង្កេតមើលហេតុទៅខាងក្នុង ឃើញតែក្រៅហើយក៏ស្លុងជឿថាជា ។ ប្រុសល្ងង់ល្ងិតដោយឫទ្ធិរាគរោលខ្លាំង មោហៈបាំងមើលមិនយល់មាយា ឱអនិច្ចាជាតិប្រុសនេះខុសគ្នា ម្ដេចគ្មានបញ្ញារំពឹងខ្លះ ។
ខ្លះនោះសោតឆោតឆៅខ្លៅខ្លាចស្រី វាប្រើជ្រប់កេសីស្មើកញ្ជះ បើទៅរកស៊ីមកពុំបានខ្លះ តែមកដល់ផ្ទះវាក៏ជះដូចភ្លើងព្រៃ ។ កាលរកបានគ្រាន់ក្សាន្តអរអឹក បើមិនបាននោះកុំនឹកឡើយអ្នកប៉ៃ បាយនឹងស៊ីឃើញជាមិនឆ្អែតផ្ទៃ យប់នោះដេកទីទៃហើយតាជី ។ ឃើញតែបានត្រង់បង់មិនចង់បង់ តែមិនយកចិត្តចង់ជួយស្វាមី ការតិចតួចក៏ដំអូចប្រើតែប្ដី ហោចទៅដល់ស្លាបារីប្ដីមូរឯង ។ ស្រូវអង្ករដាក់ទុកជង្រុកធំ កើបដូរនំដូរមីស៊ីជាល្បែង ចាយក៏ធំស៊ីក៏ធំមិនមានក្រែង តែប្ដីខ្ទើតវាក៏ខ្ទែងចំទែងឈ្លោះ ។ មួយបើទាល់គិតកលកុហកប្ដី បិទសេចក្ដីអាក្រក់ទុកក្នុងពោះ ប្ដីដឹងដល់ផ្ទាល់នេះវាផ្ទាញ់នោះ ប្ដីថាច្នោះវាថាច្នេះមិនចេះញ៉ម ។
មានស្រីខ្លះមាក់ងាយព្រោះប្ដីខ្សត់ កិនសង្កត់ឱ្យលុះអំណាចព្រម ប្រើឫកពាលើកសក្តិហាក់ចៅចម តែប្ដីឈមវាក៏ប្រែកែមិនប្រប ។ ញាតិសន្ដានខាងប្ដីមិនរាប់អាន តែសន្ដានខាងខ្លួនចេះប្រកប ញាតិណាមានរាប់អានទៅអរអប ញាតិណាក្របក្រប្រាក់ហាក់វាហី ។ មានស្រីខ្លះមាក់ងាយព្រោះប្ដីខ្លៅ បង្គាប់ទៅតាមការមិនជួក្ដី ប្រើទ្រគោះស្ដីគម្របបង្គ្របប្ដី ធ្វើអ្វីៗទោះជាត្រូវក៏នៅខុស ។ បានបន្តិចប៉ិចអួតបញ្ញាឯង ថាចេះចាត់ចេះចែងទើបបានខ្ពស់ អនិច្ចាហ្ន៎ពួកយើងប្រុសៗ នឿយស្ទើតែមិនរស់ឈ្មោះមិនមាន ។ មានស្រីខ្លះមាក់ងាយព្រោះប្ដីទាប អួតអត្តភាពមានពង្សវង្សសន្ដាន និយាយអ្វីនឹងប្ដីពុំឱនប្រាណ ប្ដីហើបបានតែ ១ មាត់កាត់យកឯង ។
គ្មានគោរពប្រតិបត្តិបម្រើប្ដី បើធ្វើអ្វីឱ្យតែដៃចង្អុលខ្វែង តាំងចំទួយដៃចំទាស់បង់ចំទែង ស្ដីកំហែងតែងគំហកបង្រ្គបប្ដី ។ ប្ដីពុំហ៊ានហើបហាថាអ្វីឱ្យ ចេះតែដោយប្រើធ្វើអ្វីៗ ទាស់បន្តិចវាក៏ខ្និចប្ដឹងមន្ត្រី អាងតែប្ដីឥតញាតិជាតិអ្នកធំ ។ ញាតិខាងគេៗក៏កាន់វាក៏កឹង ឯងមិនខុសវាក៏ខឹងរឹងបង្ខំ តោងទន់តាមទើបបានគ្រាន់សម្ងំ តែឯងខំវាក៏ខែងឯងក៏ខូច ។ ប្រពន្ធធំលើសប្ដីអប្រិយពិត ឱអាណិតចៅប្ដីគ្មានពង្សពូជ រឹងឯណាក៏បានព្រោះប្រាណតូច តោងទទួលខុសខូចលើអាត្មា ។ នែអនង្គនារីរូបចំណាប់ អញ្ជើញស្ដាប់ស្រីខូចណានួនណា ស្រីពួកនេះសឹងចុះក្នុងតម្រា ត្រកូលកាឡកិណីស្រីសាមាន្យ ។
នាងកុំត្រាប់តាមគេណាមេទូច នឹងអាប់អង្គពង្សពូជវង្សសន្ដាន ឧស្សាហ៍តាំងសតិរំឭកប្រាណ បើឯងបានស្វាមីគប្បីផ្គង់ ។ បម្រុងផ្គាប់ដោយកាយវាចាចិត្ត សុចរិតចិត្តស្មោះភក្ដីត្រង់ ចូរស្ងួនស្ងៀមចៀមតួបន្ទន់អង្គ កុំប្រកួតកាន់វង្សឱ្យកឺនណា ។ ពេលនិទ្រាចូរបោសទីដំណេក កាលនឹងដេកៗឆ្វេងនៃភស្ដា កុំទន្ទឹមកៀកកើយខ្នើយស្មើគ្នា ចូរនិទ្រាខិតក្រោមល្មមប្រដិបត្តិ ។ ដល់ពេលក្រោកចូរនាងក្រោកមកមុនប្ដី ស្លាបារីទឹកទន់នាងរៀបចាត់ ពេលល្មមដាស់ៗប្ដីដោយកិច្ចវត្ត គឺលើកហាត់ស្ដាំចាប់បាទព្រះភស្ដា ។ ប្ដីចេញមកយកទឹកទន់លក់ភក្រ្ត កន្សែងសាក់ហុចឱ្យជូតភក្ត្រា ចេញមកចាត់ដាំស្លតាមវេលា ស្រេចកាលណាលើកមកតាំងតាមទី ។
អញ្ជើញប្ដីបរិភោគគ្រឿងក្រយា លាងដៃស្វាមីឱ្យអស់រាគី អង្គុយនៅបម្រើចាំទី ប្ដីហូបរួចសូមស៊ីជាក្រោយហោង ។ បើប្ដីហៅចូរថាសអាធ្យាស្រ័យ នាងលើកដៃសំពះបាន ៣ ដង អង្គុយបត់បាទាណានួនល្អង ជាទំនងគោរពនៃភស្ដា ។ សូរេចបាយខ្វល់ខ្វាយក្នុងការខ្លួន មើលថែធួនសព្វទីស្រែចម្ការ ខាងការស្រីភ្នាក់ងារនៃអាត្មា ខំឧស្សាហ៍កុំប្រមាទឱ្យខាតខាន ។ ប្ដីទៅព្រៃនាងស្រីរក្សាផ្ទះ មើលជម្រះបោសច្រាសលំនៅស្ថាន ប្ដីរកស៊ីបានមកឱ្យកល្យាណ រក្សាទុកកុំមានក្ដីមាក់ងាយ ។ អាធ្យាស្រ័យពួកញាតិសាលោហិត យកជាមិត្ររួមទុក្ខសុខសម្ទាយ បានអ្វីប្លែកគប្បីនាងចែកចាយ មើលនាយអាយឱ្យគួរនឹងសន្ដាន ។
កុំឆ្មើងឆ្មៃកាន់ខ្លួននួនវរលក្ខណ៍ ឱ្យកឺនសក្ដិកឺនយសហួសវង្សវ៉ាន ប្រើមធ្យមឱ្យសមនឹងសន្ដាន រក្សាប្រាណរៀនប្របស្របភស្ដា ។ ប្រការមួយរៀនស្ដីឱ្យគួរស្ដាប់ បញ្ចេញសព្ទឱ្យសមនឹងវាចា បើប្ដីថ្នាក់នាងថ្នមយកចិន្ដា ប្រឡោមស្វាមីមិនឱ្យមានមោះ ។ មែនប្ដីភ្លើងឯងទឹកលត់ឱ្យភ្លែត កុំកហេតុឱ្យកើតជាជម្លោះ ទោះប្ដីខឹងនាងប្រឹងអត់ឱនចុះ យកពីរោះតតបឱ្យគាប់ក ។ នឹងនិយាយចាយចាត់ប្រយត្នមាត់ កុំនិយាយច្រើនបទនាំរវល់ ភ្លើងខាងក្រៅកុំកាវចូលមណ្ឌល ភ្លើងខាងក្នុងប្រុងតម្កល់កុំនាំចេញ ។ ការឯណាអប្រិយ៍ដែលប្ដីហាម ប្រព្រឹត្តតាមបែបផែនឱ្យមែនមិញ កុំកេងកាងអាងត្បិតប្ដីស្រឡាញ់ គិតកកាញ់ការមិនគាប់នឹងធ្លាប់ទៅ ។
ទោះពីរោធក្រោធខឹងនឹងភស្ដា កុំនិន្ទាស្ដីដើមយល់មិនត្រូវ ប្រឹងលេបទុកកត់ទុកក្នុងកាយចៅ ឧស្សាហ៍បិទបាំងទៅកុំប្រេះប្រាយ ។ មែនបើទាស់កើតមោះឈ្លោះប្រកែក កុំកូកស្រែកចេញសព្ទឱ្យឮឆ្ងាយ មើលបើប្ដីមាត់ខ្លាំងជាងសូរសាយ ចូរចៀសចេញឱ្យឆ្ងាយពីនោះទៅ ។ ទម្រាំក្សាន្ដចិត្តប្ដីសូមឡើងមក មើលលៃលកយកចិត្តភស្ដាចៅ ឃើញស្ងប់ស្ងាត់បាត់បានសូមឆោមឆៅ និយាយទៅឱ្យឃើញហេតុនោះហោង។ ភ្លើងកំពុងឆេះខ្លាំងកុំតាំងដុត យកឆ្នួនចេញឱ្យផុតកុំគរកង គង់រលត់ផុតឆ្នួនទេនួនល្អង បើប្ដីឆ្គងនាងកុំឆ្កឹះកើសផ្ទញ់ផ្ទាល់ ។ ឈ្លោះប្រកែកបែរកចិត្តឥតប្រយោជន៍ កេរ្តិ៍អាសោចកើតអាសារការគ្មានផល ហេតុនោះនួនចូរស្ងួនខំខ្វាយខ្វល់ រក្សាកេរ្តិ៍តាមកលឱ្យកើតសក្ដិ ។
ថ្នមចិត្តចៅកុំចើកពីចិត្តប្ដី ចូរភក្ដីសុចរិតស្វាមីភក្ដិ ដូចយ៉ាងនាងសិតាប្រកបលក្ខណ៍ ទសភក្រ្តមិនអាចនឹងជិតបាន ។ សុចរិតចិត្តល្អនឹងកើតផល ជាកុសលចម្រើនសុខក្សេមក្សាន្ត ទេពនិករឱ្យពរបរិបូណ៌បាន ភ្លឺក្នុងស្ឋានមនុស្សលោកយោគសួគ៌នាយ ។ កិត្តិគុណកិត្តិយសឮសុសសព្វ ក្លិនត្រឡប់សព្វទិសពីតោសាយ តពូជពង្សវង្សវែងអង្វែងឆ្ងាយ ជនទាំងឡាយសឹងសរសើរនួនអនង្គ ។ ការប្រព្រឹត្តស្លូតត្រង់ត្រូវចិត្តប្ដី ប្ដីក៏រឹងបេតីគួចភិសវង់ ទោះរូបនាងអាក្រក់ពីការអង្គ តែចិត្តត្រង់ប្ដីក៏ត្រេកដេកមិនឆ្ងាយ ។ មែនរូបល្អតែចិត្តចោរអប្រិយ៍ ដូចកាកីកែវកបរូបឆើតឆាយ ចោរចើកចោលព្រហ្មទត្តក្សត្រពណ្ណរាយ ទៅសហាយនឹងគ្រុឌរត់ចោលប្ដី ។
បានសុបណ្ណមិនឆ្អន់មិនឆែ្អតឈប់ ទៅសម្ភព្វគន្ទនទៀតជាបី ត្រូវបណ្ដែតពោងពាយក្នុងជលធី សូន្យជីវីក្នុងទឹកនឹកអនិច្ចា ។ នេះព្រោះចិត្តរាយមាយមិនសណ្ដោស បានទុកទោសចុះត្រូវព្រះអាជ្ញា រឿងនិទានក៏មានក្នុងសត្រា នាងឧស្សាហ៍មើលទុកជាច្បាប់ស្រី ។ ច្បាប់ស្រីហ្លួងអង្គដួងទ្រង់តែងទុក មានទំនុកពិស្ដារតាមបាលី ចូលរកមកមើលណានាងស្រី ជាគ្រឿងតឿនស្មារតីបានក្ដីគាប់ ។ សុភាសិតយើងនេះតែងសង្ខេប ព្រោះមានបែរបបូរាណក៏ច្រើនច្បាប់ នឹងតែងសាំក៏សាំកឺនតម្រាប់ អញ្ជើញស្ដាប់តែសង្ខេបជាបែបថ្មី ។ ខ្ញុំសូមទោសអ្នកស្រីដែលប្ដីលែង នឹងស្រីល្បែងប្រព្រឹត្តក្បត់ចិត្តប្ដី បើបានឮចូរអំណត់កាន់ខន្ដី កុំស្រដីនិន្ទាខ្ញុំអ្នកតែង ។ បន្តិចថាអាចារ្យអាងប្រាជ្ញព្រោក លើកប្រយោគថាទៅតែឯងៗ បានតម្រាពីណាមកសម្ដែង តែងឡើងតែងឱ្យតែយើងនេះខ្លាចប្ដី ។ ខាងប្រុសតើម្ដេចមិនតែងមិនចែងចាត់ ឱ្យប្រដិបត្តិប្រពន្ធខ្លះកើតអី នេះអាងគាត់ៗ ជាប្រុសចេះស្រដី បង្គាប់ស្រីឱ្យតែស្រីទាបជាងប្រុស ។
ខាងប្រុសគេមានស្រីពីរបីបាន ច្បាប់គ្មានហាមប្រាមថាមានទោស ត្រង់យើងស្រីលេងខ្លះផ្ដាសថាខុស អាងតែប្រុសចេះតែងមកក្លែងថា ។ លេងបៀប៉ោអស់ប្រាក់ៗយើងមាន ទៅសូមទានពីគាត់មកកាលណា រវល់អ្វីមកហាមយើងគ្រប់គ្នា បើគាត់ជាក៏ជាតែគាត់ទៅ ។ បើស្រីណាដៀលច្នេះឱ្យស្រីនោះ ធ្លាក់ទៅចុះក្នុងស្ថាននរកជ្រៅ យមបាលអុជអាលដោយដែកក្ដៅ មានដង្កូវចុះមាត់ពន្ធពេញប្រាណ ។ ក្លិនស្អុយឆ្អាបឆ្អេះអាសោចឆ្ងាយ ពិការកាយកើតស្លាប់រាប់ពុំបាន អស់កំណត់មកកើតជាប្រេតប្រាណ ជាតិរច្ឆានរងទុក្ខឥតសុខា ។ កើតជាមនុស្សមាត់ស្អុយអ្នកផងស្អប់ គ្មានគេគប់ចង់យកជាភរិយា កើតវិបត្តិខ្ចាត់ខ្ចាយព្រាត់ប្រាស់គ្នា ហ្វូងទេវាផ្ដាសាឱ្យវិបរិត ។
បើស្រីណាកបកេរ្តិ៍ឥរិយាគាប់ បានត្រង់ត្រាប់ស្ដាប់យកទុកក្នុងចិត្ត ប្រតិបត្តិធ្វើតាមសុភាសិត ទេពឫទ្ធិចូរចួបចម្រើនជ័យ ។ ឱ្យនោះបរិបូណ៌សុខក្សេមក្សាន្ត ស្លាប់ទៅបានកើតក្នុងសួគ៌ាល័យ សោយសម្បត្តិឥតទុក្ខឥតភាភ័យ សម្រាន្តព្ធវិមានជាឱឡារ ។ ទេពអប្សរអរឱនមកស្នងស្នើ ចោមជុំស្មើបម្រើជាបរិវារ សូត្រថ្វាយជ័យឱ្យសព្ទសាធុការ ជាអស្ចារ្យឮសព្វទាំងរាត្រី ។ សោយសុខសួគ៌អស់ផលចុះមកកើត យកកំណើតជាមនុស្សក្នុងលោកីយ៍ កើតក្នុងវង្សព្រះបរមចក្រី កបរាសីល្បីកេរ្តិ៍សព្វទិសា ។ ទ្រង់ព្រះរូបឆើតឆោមជាចមស្រី លើសនារីក្នុងស្ថានយើងនេះណា ជាឯងអគ្គមហេសីនៃចក្រា សែនសុខាត្រាដល់និព្វាននាយ ។
នែអនង្គនារីនាងចូរស្ដាប់ ប្រុងត្រងត្រាប់យកទុកក្នុងអង្គកាយ ប្រតិបត្តិឱ្យត្រូវដូចបរិយាយ នឹងសម្រេចដូចហ្មាយនេះជៀងជាក់ ។ មួយសុំទោសពួកប្រុសកំលោះក្មេង បណ្ដាលេងចង់ស្រីតាមក្ដីស្មគ្រ ក្រែងស្រីណាចង់តឹងមិនបានអ្នក អ្នកកុំអាក់អន់ចិត្តដល់ខ្ញុំឯង ។ ថាពីដើមចង់ងាយសប្បាយចិត្ត ដល់មកមានសុភាសិតអាចារ្យចែង ពួកស្រីៗវាចេះមិនលុះល្បែង ព្រោះអាចារ្យឥន្ទតែងបានជាតឹង ។ កុំគិតក្រែងថាខ្ញុំឈ្នានីសអ្នក មិនឱ្យបានរួមរក្សនឹងស្រីហ្នឹង តែគឺមោះស្រីនោះគេល្អដឹង បានជារឹងគេមិនតាមចិត្តអ្នក ។ វិស័យស្រីអ្នកល្អកបឥរិយា ចាំមាតាបិតាគេទុកដាក់ រូចអ្នកឯងប្រាថ្នាលេងលួចលាក់ តែបានស្មគ្រឆ្អែតហើយក្រែងឆ្អើមវិញ ។
ហេតុនោះបានជាគេមិនចង់គប់ ប្រែត្រឡប់ជាស្អប់មិនស្រឡាញ់ ចាំម៉ែឪគេដាក់គេដាំវិញ ទោះនឹងចេញទោះនឹងចូលបង្គោល មាន ។ ដូចអ្នកឯងស្វែងរកប្រពន្ធល្អ ប្រាថ្នាតពូជពង្សវង្សសន្ដាន បើស្រីនោះរូបល្អម្ហូបគ្មាន អ្នកមិនហ៊ាននឹងចូលទៅសម្ពន្ធ ។ ការលេងស្រីនេះមិនងាយទេណាអ្នក ស្រីអប្បលក្ខណ៍នោះមានគ្រប់តំបន់ លេងឯណោះលេងឯណេះមិនចេះស្រន់ អ្នកឯងមុនគេក្រោយដោយពេញស្រុក ។ ស្រីចង់ងាយបានងាយលែងក៏ងាយ អ្នកកុំហ្មាយថាបានសេចក្ដីសុខ ស្រីសាមាន្យយើងបានសម្ដែងទុក មានខាងមកហើយចូលមើលចុះ ។ មួយទាសីខ្ញុំគេអ្នកទៅស្មគ្រ វាតោងអ្នកៗឯងក៏តេះតុះ ត្រូវគេចាប់សែនខ្មោចក៏ខូចឈ្មោះ កេរ្តិ៍ឮសុសខ្មាសគេសព្វទិសា ។
ចួនប្រទះស្រីឈ្នួលបបួលលេង បានមួយភ្លើងពីរភ្លើងភ្លាត់ថា ដេកសន្ធឹងតមថ្នាំត្រាំសុរា ចុះអនិច្ចាបង់ប្រាក់ទិញថ្នាំធៀប ។ ស្រីក៏ខូចប្រុសក៏ខិលមានច្រើនយ៉ាង នឹងអែបអាងទាញយកមកតែងប្រៀប លើសកម្លាំងនឹងលើកសរសេរធៀប យើងរាយរៀបតែល្មមចូលចិត្តបាន ។ លោកណាបានអានមើលសុភាសិត មិនគាប់ចិត្តក៏ចៀសចេញកុំអាន បើលោកណាគាប់ចិត្តតាមសណ្ឋាន អញ្ជើញអានប្រយត្នរូបក្រាំង[១]ខ្ញុំ ។ កុំឱ្យខ្ចាយទឹកមាត់ដិតប្រឡាក់ កុំឱ្យធ្លាក់ពីដៃក្រាំងទក់គ្រាំ ក្រដាសដាចដាច់ផ្នត់ចេញពីពុម្ព អាណិតខ្ញុំបំណាច់ខ្ញុំតែងតាំង ។ បរិយាយច្រើនៗកើនកំណត់ ខ្ជិលរោយមាត់កាយអស់កម្លាំង ពេលក៏ចួនបញ្ចប់ចុះឯវំ និដ្ឋិតំចប់ស្លេះប៉ុណ្ណេះហោង ។
[១]-កាលដែលឧកញាសុត្តន្តប្រីជា ឥន្ទ លើកសុភាសិតនេះ បានសរសេរចុះក្នុងក្រាំង។
ប្រភព ៖ ទស្សនាវដ្ដីកម្ពុជសុរិយា អត្ថបទក្បាលទី ១ ឆ្នាំទី ៦ ខ្សែទី ៤-៥-៦ ព.ស. ២៤៧៧ គ.ស.១៩៣៤
